Skąd wziąć prąd na bezludnej wyspie?

Monika Katarzyna Karłowicz

    KATEGORIE    
Czy można wyprodukować prąd z dala od cywilizacji? Skąd można pozyskać energię elektryczną? Zastanowimy się nad tym, wcielając się w niełatwą rolę rozbitka, który musi wezwać pomoc, mając do dyspozycji tylko niedziałającą (na pozór) latarkę. Podczas tego działania poznajemy różne sposoby generowania prądu oraz pojęcia zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej.
INSTRUKCJA
1.    Wyobraźcie sobie, że jesteście rozbitkami na bezludnej wyspie. Z waszego statku morze wyrzuciło tylko kilka desek z wbitymi gwoźdźmi, kilka drutów i kawałów blachy, latarkę z wyczerpaną baterią koszyk z okrętowej kuchni zawierający owoce i słoik kiszonych ogórków. Gdyby udało się uruchomić latarkę, można by za jej pomocą dawać w nocy sygnały przepływającym statkom. Tyko skąd wziąć prąd, żeby rozpalić żarówkę? Porozmawiajcie o tym, może macie jakieś pomysły? Możecie pracować całą klasą albo w grupach.
2.    Jeśli podczas rozmowy pojawią się pomysły budowy elektrowni, turbiny, wykorzystania siły mięśni – uruchomcie latarkę na dynamo, jeśli taką dysponujecie, lub dynamo rowerowe. Ich praca ilustruje pracę turbiny w elektrowni.
3.    Jeśli podczas rozmowy pojawią się pomysły stworzenia baterii, spróbujcie zrobić ją z dostępnych materiałów. Może ktoś słyszał o budowaniu baterii z owoców lub warzyw? W parach lub małych zespołach zbudujcie proste ogniwo z owocu lub ogórka: wbijcie w niego po jednym gwoździu (płytce) cynkowym i po jednym miedzianym, a następnie połączcie je z miernikiem za pomocą kabli z krokodylkami. Zmierzcie napięcie wytwarzane przez Wasze ogniwo i zanotujcie je. Jak ma się otrzymany wynik do napięcia znanych Wam źródeł prądu?
4.    Porozmawiajcie, co zrobić, gdy potrzebny jest prąd o wyższym napięciu. Spróbujcie zbudować obwód z różnych owoców i warzyw, łącząc kablami gwoździe (płytki) szeregowo, tzn. na przemian miedziane i cynkowe; ostatnie kabelki przyłączcie do miernika. Porównajcie wskazanie miernika z wynikiem otrzymanym z jednego ogniwa. Czy przy pomocy Waszych owocowych baterii uda się rozświetlić żarówkę lub diodę LED?
 
Uwaga: doświadczenie można urozmaicić, badając przepływ prądu przez kwaśne roztwory, np. wyciśnięty sok z cytryny, zalewę od kiszonych ogórków, ocet, coca-colę. Do naczyń z roztworami wkładamy płytki lub gwoździe i postępujemy analogicznie jak w przypadku ogniw z owoców.
Inspirujące pytania
•    Gdzie wytwarza się prąd za pomocą obracającej się turbiny?
•    Co może napędzać turbinę w elektrowni?
•    Czy w przyrodzie występują jakieś naturalne źródła prądu?
SPIS MATERIAŁÓW I POMOCY
Latarka na dynamo i dynamo od roweru, miernik uniwersalny lub interfejs pomiarowy z czujnikiem do mierzenia napięcia, kilka nierdzewnych ocynkowanych gwoździ lub płytki cynkowe, druciki miedziane lub płytki miedziane, żarówka, dioda LED, kable z zapięciami, tzw. krokodylkami – po 2 na każde ogniwo, kilka kiszonych ogórków, soczyste owoce np. cytryna, pomarańcza, grejpfrut, pomidor. Wymiary gwoździ (płytek) cynkowych i miedzianych powinny być podobne: gwoździe/drut o podobnej grubości i długości  ok. 5 cm, płytki o wymiarach np. 4 cm x 8 cm.
Odniesienie do podstawy programowej
UCZEŃ
•    wymienia źródła prądu elektrycznego i dobiera je do odbiorników, uwzględniając napięcie elektryczne (10.3),
•    buduje prosty obwód elektryczny i wykorzystuje go do sprawdzania przewodzenia prądu elektrycznego przez różne ciała (substancje) (10.5).

Źródło: www.kopernik.org.pl

Poniższe scenariusze według Małgorzaty Taraszkiwicz

SCENARIUSZ NR 28. Temat:  Pytania naukowe.

Przebieg
1.    Nauczyciel prezentuje cel  zajęć, korzystając z informacji w streszczeniu lub dodając własne anegdoty. Zadaje uczniom pytanie czy znają jakichś odkrywców, wynalazców?
Pytania naukowe niczym się nie różnią od pytań małych dzieci typu co to jest? Jak to działa? Jak to można wykorzystać? Jak to zmienić? Co się stanie, jak coś zmienimy? Jaki z tego płynie wniosek? Jak to wykorzystać? Ciekawość to pierwszy stopień do … myślenia naukowego!  Umiejętność stawiania pytań i gotowość do stawiania pytań to punkt startowy dla naukowych badań i odkryć, a także do działań nowatorskich, trampolina dla wynalazców, odkrywców i innych zmieniaczy świata na lepsze. Na świecie wszystko zostało wymyślone przez człowieka  (oczywiście poza wytworami natury). Czasem w wyniku żmudnych poszukiwań, czasem jako efekt przypadku jak w historii wynalezienie żółtych karteczek typu Stick-In, które się przyklejają w sposób nietrwały.  Podobno ich twórca źle dobrał klej… zanim wyrzucił cały nakład źle sklejonych kartek zadał sobie pytanie „a jak to mogę wykorzystać” i znalazł zastosowanie. Dzięki temu każdy ma na biurku takie karteczki. Wynalazki powstają także w wyniku olśnienia: pewien kompozytor, na początku minionego wieku, patrząc na klucz wiolinowy, wpadł na pomysł popularnego dziś spinacza do papieru. Albo ograniczeń różnego typu: pewien producent warzyw , zaczął hodować sałatę na panelach ustawionych pionowo, odzyskując tym wiele miejsca do działania! W pewnym kraju, aby rozwiązać problem „truciciel środowiska” wprowadzono ustawę, że ścieki przemysłowe z fabryki do rzeki muszą być ulokowane przed punktem poboru wody przez tęże fabrykę. Niektóre wynalazki powstały zupełnie niedawno, jak komputery osobiste czy wyszukiwarka Google (1998 r.). Czy nie jest ciekawe zastanowić się jak można było funkcjonować bez jednego i drugiego?  Na tej lekcji uczniowie poznają różne pytania jako narzędzie myślowe dla lepszego rozumienia, wprowadzania zmian i badaniu możliwych rozwiązań. Dowiadują się, że każdy jest wynalazcą na mniejszą lub większą skalę.

2.    Teraz nauczyciel pyta się uczniów czy może ktoś z uczniów ma może na swoim koncie jakiś wynalazek, jakieś odkrycie, usprawnienie, innowację czy racjonalizację? (ewentualnie tłumaczy pojęcia). Może nam się nie wydaje, że wprowadzane na co dzień usprawnienia mają charakter wynalazku? Tymczasem – sami nie wiemy, że jesteśmy wynalazcami! Uczniowie mogą chwilę powymieniać się własnymi dokonaniami w zakresie wynalazczości. Może ktoś wynalazł sposób na „nieodrabianie lekcji”?
3.    Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w 3-4 osobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje jeden przedmiot (narzędzie) z zestawu narzędzi domowych lub zawodowych.  Zadaniem uczniów jest praca z pytaniami:
1. Co to jest?
2. Do czego to jest?
3. Jak to można by usprawnić, żeby było: wygodniejsze, lżejsze, ładniejsze?
4. Jaką funkcję warto byłoby dodać?
5. Komu by to przyniosło korzyści?
6. Co by to zmieniło?
Nauczyciel zachęca uczniów do uwolnienia wyobraźni, oderwania się do dotychczasowego przyzwyczajenia – popatrzenia na daną rzecz na nowo.

4.    Na pewno pojawią się bardzo ciekawe rozwiązania. Może nawet warte wdrożenia w skali szkoły lub nawet rynku? Nauczyciel zaprasza uczniów do wypowiedzi na temat jak przebiegała praca nad rozwiązaniami zadań. Czy to było łatwe? Co było trudne?
 
 SCENARIUSZ NR 46. Temat:  Pytania naukowe – jak to można usprawnić?

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel lekcji.
2.    Zaczynamy od małego quizu: Co to jest?
Nauczyciel pokazuje  ilustracje znanych i powszechnych dziś przedmiotów/urządzeń w postaci „wczesnego wynalazku” (np. pierwszy telefon, pierwszy komputer).  
3.    Nauczyciel kładzie na stole klasyczny telefon stacjonarny (lub zdjęcie takiego telefonu) i telefon komórkowy. Uczniowie mają się zastanowić  co zostało ZMIENIONE w klasycznym telefonie.
4.    Uczniowie odpowiadają spontanicznie, a nauczyciel zapisuje odpowiedzi na tablicy.
5.    Teraz uczniowie wybierają jakieś dowolne przedmioty do  i wspólnie opracujemy nową, ulepszoną wersję (np. kubek, zeszyt, ołówek, ławka szkolna). Nauczyciel apeluje o swobodne myślenie, bez ograniczeń, z wyobraźnią, bez korzystania z demotywatora  typu ”NIE DA SIĘ”.
6.    Teraz dzieci dzielą się na grupy i zastanawiają się jak można ulepszyć inne obiekty np. autobus wycieczkowy dla uczniów lub szkołę.-  
7.    Nauczyciel komentuje, że odkryć dokonują ludzie - każdy może być wynalazcą! Ale trzeba się uwolnić od rutynowego myślenia, ograniczeń, że jest tak i inaczej nie można, a zwłaszcza „NIE DA SIĘ”!   
             
 
 SCENARIUSZ NR 30. Temat:  Pytania naukowe – jak to zmienić na prostsze?

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel lekcji.  Wzory matematyczne jako narzędzie ułatwiające życie, nie tylko matematykom.
2.    Może zacząć od historii jak powstawały dowolne wzory matematyczne  (wymyślili je przecież ludzie. Ciekawe dlaczego im to przyszło do głowy? Jakie sobie zadawali pytania. Kto je wymyślił: autor! autor!)
3.    Nauczyciel pokazuje różne wzory, które uczniowie powinni opanować w kl. IV-VI. (Plansze, rzuty na ekranie). I zadaje pytania: jak ten wzór przydaje się w życiu? Kiedy/gdzie/w jakich okolicznościach go można zastosować? (pokazuje kilka wzorów – uczniowie odpowiadają).
4.    Teraz pokazuje autorów wzorów znanych dzieciom (mniej lub więcej). Wyobraźcie sobie, że on tu jest? Zadajcie mu jakieś pytanie (!)
5.    Uczniowie dzielą się na 3-4 osobowe grupy i wspólnie układają zadania do wylosowanego wzoru.  
6.    Na zakończenie każdy pisze wzór na samego siebie.
7.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 


 
 SCENARIUSZ NR 31. TEMAT: BURZA MÓZGÓW I MORDERCY POMYSÓW!

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel  zajęć i lokuje uczniów w wyobraźni w określonej scenerii (jak np. w streszczeniu).
Pośród wielu ciekawych sposobów poszukiwania nowych pomysłów i innowacyjnych rozwiązań, uczniowie na pewno powinno poznać  metodę zwaną „Burza Mózgów” (brain storming). Jest to metoda zarówno rozgrzewki „szarych komórek” przed opracowaniem zadań wymagających kreatywnego myślenia, jak i metoda poszukiwania nowych rozwiązań. Taki niezbędnik „wymyślacza-innowatora”.  Metoda jest wykorzystywana w poważnych firmach, więc możemy zaproponować uczniom, aby wyobrazili sobie siebie jako pracowników znakomitej firmy XYZ produkującej innowacyjne urządzenia domowe, które rozwiązują wiele codziennych żmudnych czynności domowych. Przy okazji uczniowie poznają listę Morderców Pomysłów, aby już nie było żadnych wymówek …

2.    Uczniowie zaczynają od ćwiczenia rozgrzewającego kreatywność (załącznik KREAT), wykonywanego indywidualnie.
3.    Teraz przechodzimy do zadania właściwego. Nauczyciel przedstawia zasady pracy metodą Burzy Mózgów (załącznik BURZA MÓZGÓW oraz przedstawia listę Morderców Pomysłów (załącznik MORDERCY LISTA).
Zadaniem uczniów jest rozwiązanie  problemu  np. wymyśleć jakieś nowe urządzenie, które ułatwi życie domowe. Nauczyciel przypomina, że w pierwszej fazie kreowania pomysłów można, a nawet trzeba pofolgować fantazji – uwolnić się od ograniczeń, że „to niemożliwe!”.
Nauczyciel prowadzi sesję Burzy Mózgów, zachęca uczniów do generowania pomysłów, uczniowie odpowiadają spontanicznie.  

4.    Do dokładnego omówienia na pewno są Mordercy Pomysłów, to tacy pesymiści  (czasem w nas samych), którzy ściągają nasze pomysłu – jak to się mówi, do parteru. W tej fazie trzeba zapomnieć, że czegoś się nie da. Wszystko na świecie jest wymyślone przez ludzi, którzy spojrzeli na świat inaczej! (załącznik MORDERCY POMYSŁÓW)

5.    Warto zadać uczniom pytanie: gdybyś wiedział, że na pewno się uda, to co być zrobił? Gdzie byś chciał być? Kim chciałbyś być?
 W grupie dobrze zintegrowanej, gdzie ludzie czują się bezpiecznie – poziom kreatywności wzrasta, a jeden pomysł zapala kolejny. Można naprawdę wygenerować  bardzo kreatywne rozwiązania!

Załącznik Podstawowe zasady pracy metodą „burzy mózgów”.
Pojęcie Burza Mózgów zostało wprowadzone przez Alexa Osbourna około 1935 roku, zajmował on się reklamą (w wieku 19 lat był wiceprezesem jednej z większych agencji reklamowych BBDO).  

1.    Celem burzy mózgów jest wymyślenie jak największej liczby rozwiązań do postawionego problemu (postawionego w formie pytania).
2.    Pracujemy w zespole – często wykorzystuje się osoby niebędące specjalistami w danej dziedzinie.
3.    Musi panować dobra atmosfera: zaufania, otwartości, bezpieczeństwa.
4.    Każdy ma równe prawa w wymyślaniu pomysłów.
5.    Wszystkie pomysły zostają zapisane.
6.    Im bardziej szalony pomysł, tym lepiej.
7.    Kiedy zabraknie pomysłów (zapadnie cisza) - prowadzący powinien podrzucać nowe kierunki myślenia (stawiając różne pytania otwierające nowe tory myśleniu)
8.    Na etapie generowania pomysłów – nie wolno ich oceniać, wyjaśniać, opisywać.
9.    Powstałe pomysły można łączyć, poszerzać, udoskonalać.
10.    Na etapie generowania ważna jest ilość pomysłów (a nie jakość).
Kolejne etapy to
1.    ocenianie pomysłów
2.     wybór i opracowanie sposobów działania.
 
ZAŁĄCZNIK Mordercy Pomysłów
Mordercy pomysłów
Czy znasz morderców pomysłów?  Oto oni:
• To nie zadziała!
• Tak nie można!
• To głupie!
• To bzdura!
• Już to robiliśmy!
• Tak nie można myśleć; to nielogiczne!
• Jest za późno na to...
• Jest za wcześnie na to ...
• Nie czas teraz na...
• Jestem na to za młody
• Jestem na to za duży
• To niemożliwe!
A także: strach! Strach przed popełnieniem błędu! Strach przed ośmieszeniem!
Niecierpliwość, stres, brak wiary w siebie!    

 
 SCENARIUSZ NR 32. TEMAT: Mordercom pomysłów … już dziękujemy!

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel lekcji.
2.    Zadaje uczniom pytania czy kiedyś doświadczyli działania „Morderców Pomysłów”? Na przykład ktoś im powiedział: to nie dla Ciebie, nigdy się tego nie nauczysz?  To nie ma sensu?
3.    Zastanówcie się teraz: gdybyś wiedział/wiedziała, że na pewno się uda, to co być zrobił? Gdzie byś chciał być? Kim chciałbyś być? Czego chciałbyś się nauczyć?
4.    Pamiętajcie, że jeśli ktoś coś zrobił – to wy także możecie! To znaczy, że jest droga, jest sposób!
5.    Nauczyciel prosi, aby każdy uczeń pomyślał co jest dla niego najtrudniejsze w matematyce.
6.    Uczniowie odpowiadają, może uda się uformować grupy o podobnych problemach.
7.    Każda grupa ma się teraz zastanowić jak się można tego nauczyć?  Jak mogliby tego nauczyć np. swojego kota. (Nauczyciel pomaga w razie potrzeby).
8.    Ochotnicy opowiadają jakie znaleźli rozwiązania.
9.    Nauczyciel dziękuje za aktywność.
 
 
 SCENARIUSZ NR 33/34 (2h). TEMAT: KOLOROWE KAPELUSZE
PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel zajęć, korzystając ze streszczenia
Najwyższy czas na opanowanie bardzo silnego narzędzia myślenia, którego nazwa brzmi dość beztrosko. Uczniowie poznają kolory myślenia i ich konsekwencje. Być może rozpoznają swój ulubiony kolor myślenia i nauczą się, że myśleniem można zarządzać! Kiedy znamy funkcjonalności określonego koloru myślenia, możemy wpływać na swoje myślenie!  Autorem sześciu sposobów myślenia za pomocą sześciu kolorowych kapeluszy jest Edward de Bono, światowej sławy ekspert w dziedzinie procesu myślenia, autor wielu narzędzi myślowych, z których kilka już uczniowie poznali.  
 
2.    Na początek nauczyciel stawia kilka pytań wywołujących ciekawość tematem, a odwołujących się do intuicji i doświadczenia uczniów,  np. co to znaczy, że ktoś myśli na czarno lub widzi świat przez czarne okulary? Jak jeszcze kolorystycznie określamy różne sposoby patrzenia na świat? (np. różowe okulary), z jakim kolorem kojarzy się optymizm, a z jakim pesymizm?
3.     Przystępujemy do pracy. Uczniowie dzielą się na sześć zespołów i przygotowują prezentację na temat charakterystyki kolejnych kolorów myślenia na podstawie opisu w załączniku  (KOLOROWE KAPELUSZE).
4.    Następuje prezentacja w dowolnej formie (mini wykład uczniowski, sesja plakatowa itp.)
5.    Nauczyciel zachęca uczniów do refleksji i dyskusji. Może coś ich zdziwiło, wywołało zdumienie? Co ich zainteresowało?
Komentarz:
Jeżeli jest taka możliwość – uczniowie mogą przygotować rekwizyty, np. kolorowe nakrycia głowy wykonane z krepiny lub z szaf domowych.
Więcej informacji o narzędziach myślowych Edwarda de Bono w bibliografii. Może jeszcze warto uświadomić uczniom, że Edward de Bono nie jest tym Bono z grupy rockowej U2!
 
Załącznik: Kolorowe Kapelusze
Uwaga techniczna:  po skserowaniu należy przyciąć obrazek, tak aby powstały paski po 2 kapelusze. Każdy pasek wkładamy do koperty (razem z opisem funkcjonalności i Instrukcją).


  KAPELUSZ ŻÓŁTY                                               ŻÓŁTY  OPTYMIZM
Myślenie w kapeluszu żółtym to domena optymistów!
Mając na głowie żółty kapelusz – po prostu snujesz złociste plany, piękne perspektywy i najlepsze rozwiązania! Nie zważasz na cokolwiek zagrażającego, nie przewidujesz żadnych trudności! To super opcja, kiedy działamy w strefie swobodnego snucia planów.
W żółtym kapeluszu zamieniamy się w totalnych optymistów, myślimy ultra pozytywnie, snujemy świetlane wizje, nie zajmujemy się w ogóle ewentualnymi problemami.
Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.
Przemyśl dla wprawy „na żółto”:
Co by było, gdyby każdy nastolatek dostawał pensję co miesiąc w wysokości 1000 zł?  
Twoim zadaniem jest opracowanie opisu funkcjonalności myślenia w tym kolorze.
Zastanów się i napisz: po czym poznasz, że ktoś myśli w tym właśnie kolorze?

Zrób mini-plakat, możesz także przygotować mini-scenkę.


  KAPELUSZ ZIELONY                                              ZIELONY   MOŻLIWOŚCI

Zielony to kolor innowacyjnych badaczy. To budzenie do życia nowych rozwiązań. To jest jak wiosna, kiedy wydaje nam się, że wszystko się może zdarzyć! To otwarcie na stałe udoskonalanie siebie i otoczenia. To troska, aby sprawy miały lepszy obrót, doskonalszy wymiar. Ludzie Zieloni uwielbiają wprowadzać zmiany i poprawki. Ich działanie cechuje kreatywność. Są generatorami prowokacyjnych pomysłów. Lubią odwracać kota ogonem, aby sprawdzić czy tak nie wygląda lepiej. Odważnie pytają się: jak może być inaczej, lepiej? Co by było, jakby to było mniejsze, większe, odwrócone na drugą stronę? Jakby to podzielić, połączyć, coś wyeliminować? Jakby dodać jakiś kolor, jakąś cechę? Jakby to było postawione odwrotnie, jakby to znikło, jakby to było wielkie jak góra?
Z wielu szalonych pomysłów, czasem na początku brzmiących zupełnie niedorzecznie, wyprowadzono, po obróbkach i dalszych przemyśleniach, wynalazki, które istnieją i służą nam na co dzień. Zatem Ludzie Zieloni to innowatorzy, bez nich nie byłoby postępu: koła, nożyczek, komputerów, pralek automatycznych, nowych tkanin na wiosenne sukienki i szybko schnących lakierów do paznokci itp. itd. Dobrze jest więc nauczyć się korzystać z tego typu umiejętności i w wyobraźni wypuszczać "balony próbne" - obrazki pewnych stanów rzeczy lub sytuacji, z założeniem jakieś zmiany. Inaczej mówiąc - sprawdzić jak by to coś, co mamy na myśli,  wyglądało z czymś nowym lub  bez czegoś. (Innowatorzy stosują rozmaite zabiegi - eksperymenty myślowe, prowokacje rzeczywistości... aby znaleźć nowe możliwości).
Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.
W zielonym kapeluszu zamieniamy się w innowatorów, szukamy nowych rozwiązań,  badamy różne rozwiązania.
Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.

Przemyśl dla wprawy „na zielono”:
Co by było, gdyby uczniowie raz w tygodniu chodzili do pracy?

Twoim zadaniem jest opracowanie opisu funkcjonalności myślenia w tym kolorze.
Zastanów się i napisz: po czym poznasz, że ktoś myśli w tym właśnie kolorze?

Zrób mini-plakat, możesz także przygotować mini-scenkę.  



  KAPELUSZ NIEBIESKI                                       NIEBIESKI RÓWNOWAGA    

Niebieski jak niebo, które nad nami. To kolor chłodnego, bezstronnego obserwatora, który ogląda z góry to, co się dzieje. Ludzie Niebiescy są zrównoważeni, zorganizowani i refleksyjni. Lubią oglądać sprawy z różnych stron, najlepiej analizując wszystkie możliwe aspekty: pierwsze emocje, wady, zalety, możliwości i fakty!

Kapelusz Niebieski należy nosić stale (np. jako czapkę-niewidkę). Niech stanie się ochroną przed myśleniem przesterowanym w jakąś stronę, jednostronnym, więc zawsze uprzedzonym i niebezpiecznym!

Myśląc w kapeluszu niebieskim sprawdzasz jakby „od góry” czy podczas mówienia o jakiejś sprawie zastosowano wszystkie kolory myślenia.

W niebieskim kapeluszu zamieniamy się w bezstronnych badaczy równowagi. Sprawdzamy czy respektowana jest zasady „przemyśl to dobrze, ze wszystkich stron”, czyli z użyciem funkcjonalności wszystkich kolorów.
 
Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.

Przemyśl dla wprawy „na niebiesko”:
Jaki kolor myślenia dominuje w klasycznych dyskusjach domowych z nastolatkami rozpoczynających się od zwrotu: czy możesz posprzątaj swój pokój?

Twoim zadaniem jest opracowanie opisu funkcjonalności myślenia w tym kolorze.
Zastanów się i napisz: po czym poznasz, że ktoś myśli w tym właśnie kolorze?

Zrób mini-plakat, możesz także przygotować mini-scenkę.



  Kapelusz CZERWONY                                             CZERWIEŃ   EMOCJE


Czerwień to kolor emocji, impulsywności. O ludziach Czerwonych mówi się: "on/ona jest taka emocjonalna, że aż to trudno znieść". Ludzie Czerwoni nie potrafią ukryć swoich emocji; reagują niezwykle silnie i wybuchowo: wybuchami złości, płaczem, gwałtownym śmiechem, ogromnym lękiem... Reagują według skali "na śmierć lub życie".
Jak się łatwo domyśleć, zachowanie ludzi Czerwonych trudno przewidzieć, nie wiadomo co im aktualnie zagra, co im się spodoba.
Ale warto umieć wykorzystywać tę umiejętność szybkiego reagowania do diagnozy pierwszego wrażenia, jakie wywołuje w nas jakiś nowy pomysł, pewna propozycja, nowa sytuacja. Jeśli się nauczymy z tego korzystać - otrzymamy ważny wskaźnik własnego nastawienia.
Nauczmy się zakładać Czerwony Kapelusz w odpowiedniej chwili, na pewien czas, i zdejmować go kiedy jest już zbyteczny. Kiedy taki kapelusz jest na głowie, mamy prawo do wyrażania  emocji, bez ich uzasadniania. Po prostu "czujemy iż jest tak i tak". W słowach brzmi to tak: "Kiedy myślę o tym w Czerwonym Kapeluszu, czuję że jest świetny pomysł, chcę to robić" lub " ... to jakiś makabryczny wymysł, nie podoba mi się to, absolutnie, nie ma mowy, aby się z tym zgodzić!".
W czerwonym kapeluszu mamy prawo wyrażać swoje odczucia na gorąco, wyrażać to, to odczuwamy w związku z pewną sprawą, pomysłem? Mówić, czy  to nam się podoba, czy nie, czy coś budzi niepokój lub zachwyt. Bez potrzeby uzasadniania!  

Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.

Przemyśl dla wprawy „na czerwono”:
Dostajesz zaproszenie na szkolenie dla młodych miłośników skoków ze spadochronu. 20 lekcji gratis. Jak zareagujesz?

Twoim zadaniem jest opracowanie opisu funkcjonalności myślenia w tym kolorze.
Zastanów się i napisz: po czym poznasz, że ktoś myśli w tym właśnie kolorze?

Zrób mini-plakat, możesz także przygotować mini-scenkę.



  KAPELUSZ CZARNY                                     CZARNY   PESYMIZM

Kolor czarny kojarzy się z krytyką, przerysowaniem sytuacji zagrożenia, niepowodzenia, z widzeniem spraw jak przez  czarne okulary.
Ludzie Czarni uwielbiają krytykować, wskazywać wady, niedociągnięcia, pokazywać braki i zagrożenia, dosłownie mnożą konsekwencje niekorzystnego obrotu spraw. W skrajnych przypadkach - potrafią rozłożyć dowolne przedsięwzięcie udowadniając, że każdy ruch jest bez sensu. Wszystko już było, wszystko już zostało wypróbowane, "prawda jest taka, że to się nie uda, nawet nie warto próbować". Są po prostu mistrzami w produkowaniu pesymizmu i szukaniu dziury w całym.
Ale paradoksalnie - właśnie tego możemy się od nich nauczyć. Tylko koniecznie zgodnie z wymogami psychicznego bhp! Więc pamiętaj, zakładaj Czarny Kapelusz,  w odpowiedniej chwili, na pewien czas, i pamiętaj o zdjęciu z głowy, kiedy jest już zbyteczny!
Nie ma sytuacji czy rozwiązań idealnych. Przed popełnieniem błędu przeoczenia czegoś ważnego, uchronić nas może szczypta chłodnej analizy, odrobina pesymizmu.  

Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.

Przemyśl dla wprawy „na czarno”:
Co by było jakby zlikwidowano szkołę?

Twoim zadaniem jest opracowanie opisu funkcjonalności myślenia w tym kolorze.
Zastanów się i napisz: po czym poznasz, że ktoś myśli w tym właśnie kolorze?

Zrób mini-plakat, możesz także przygotować mini-scenkę.
 


  KAPELUSZ BIAŁY                                                        BIAŁY  FAKTY

Biały to czystość, sterylność, chłodna logika oparta na faktach, które są sprawdzalne. Liczby, dane - zbadane, zmierzone. Ludzie Biali operują konkretnymi zestawami informacji z dokumentów, analiz, statystyk. Zdecydowanie nie oceniają zdarzeń, tylko je komentują i czynią to na tyle, na ile pozwalają im posiadane przez nich dane, konkretne przepisy.
Strzegą czystości informacji. Nie lubią emocjonalnych reakcji i sądów (według nich nieuprawnionych, bo bez żadnych logicznych podstaw). Za to lubią wszystko przeliczyć, zestawić, wykazać w odpowiednich rubrykach!
W Białym Kapeluszu zatem sięgasz do odpowiednich analiz, sprawdzasz opisane fakty, wyrażone w liczbach, zyskach, wykresach i słupkach. Korzystasz z kalkulatora, przepisów i sprawdzonych, regulaminowych procedur. Przewidujesz chłodno i bez emocji, co może być, kiedy i ile - mnożąc i dzieląc, bez dodawania fantazji i pobożnych życzeń. Pracujesz trochę jak automat lub komputer.   

Każdy kolor myślenia jest dobry i należy z niego korzystać w odpowiednim czasie i w odpowiednich proporcjach.

Przemyśl dla wprawy „na biało”:
Ile czasu dziennie poświęcasz na pomoc w domu?  

Twoim zadaniem jest opracowanie opisu funkcjonalności myślenia w tym kolorze.
Zastanów się i napisz: po czym poznasz, że ktoś myśli w tym właśnie kolorze?

Zrób mini-plakat, możesz także przygotować mini-scenkę.

 
 SCENARIUSZ NR 35. TEMAT: Myślenie na kolorowo

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel lekcji
2.    Teraz pokazuje jakieś skomplikowane  działanie matematyczne z rozwiązaniem na końcu.
3.    Teraz nauczyciel pyta się uczniów:
1)    Wyobraźcie sobie, że macie na głowie Kapelusz Czerwony, który pozwala wyrażać emocje bez uzasadniania.  (Uczniowie mogą położyć na głowie kartkę w podanym kolorze). Jakie to zadanie wywołuje w was emocje? Wydaje się łatwe? Trudne?
2)    Teraz zakładamy Kapelusz Czarny (pesymizm, krytyka, Mordercy Pomysłów). Jakie myśli przychodzą wam do głowy, kiedy patrzycie na to zadanie? Czy może „nie da się”, „to nie możliwe”, „to nie dla mnie”…?
3)    Teraz poproszę założyć Kapelusz Żółty i wyobrazić sobie, że po prostu swobodnie rozwiązujecie to zadanie (pamiętajcie – de motywatorom mówimy NIE!)
4)    Teraz poproszę założyć Kapelusz Zielony i pomyśleć, że ktoś to rozwiązał, czyli rozwiązanie JEST MOŻLIWE
5)    Teraz zakładamy Kapelusz Biały i zastanawiamy się czego musimy się nauczyć, żeby rozwiązać to zadanie? Jakie umiejętności są nam potrzebne? Co musimy rozszyfrować?
4.    Uczniowie w grupach spisują niezbędne umiejętności do rozwiązania tego zadania i prezentują na forum klasy.
5.    Na zakończenie nauczyciel wyjaśnia, że warto stosować metodę Kapeluszy Myślowych i wiedzieć w jakim kolorze są nasze myśli. I je odpowiednio zmieniać. Na przykład kiedy przystępujecie do odrabiania lekcji:
1)    Pomyślcie na Żółto, że jak zrobicie lekcje – to będziecie więcej umieli a jednocześnie będziecie mieli  mniej kłopotów (bo nieodrobienie lekcji to zawsze problem)
2)    Potem pomyślcie na Czerwono co wydaje się że jest najłatwiejsze? I od tego zacznijcie, to będzie dobra rozgrzewka umysłowa!
3)    W razie problemów – pomyślcie na Biało, jakich informacji, umiejętności wam brakuje, aby zrobić dane zadanie? Może to coś małego, np. nie rozumiecie dokładnie polecenia. Pomyślcie kto może wam pomóc? I udajcie się po pomoc do tej osoby,  np. do mnie.

6.    Dla wdrożenia omawianej strategii - uczniowie dostają kartki z różnymi zadania do rozwiązania.
7.    Nauczyciel (w kapeluszu Zielonym z elementami żółtymi) dziękuje za aktywność i zapewnia, że wierzy w ich umiejętności, bo każdy może się nauczyć wszystkiego 
 
LINIA CZASU . SCENARIUSZ NR 36. TEMAT: Linia czasu i podróże w czasie  

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel zajęć.
2.    Nauczyciel zaprasza uczniów na korytarz.
3.    Uczniowie ustawiają się w szeregu na linii Tu i Teraz..
4.    Nauczyciel prosi uczniów, aby pomyśleli o jednej rzeczy, którą umieją bardzo dobrze.
5.    Teraz ustalamy, że jeden krok w tył to jeden rok.
6.    Zadaniem uczniów jest cofnąć się do czasu, kiedy tej umiejętności nie posiadali.
7.    Uczniowie wracają na linię (Tu i Teraz)
8.    Teraz mają pomyśleć o innej umiejętności i cofnąć się – jak wyżej.
9.    Teraz nauczyciel rozkłada kartki oznaczające  wiek od XX do X. (Oznaczone także liczbami rzymskimi np. 20 wiek (XX), 19 wiek (XIX).
10.    Zadaniem uczniów jest wyszukanie wynalazków, które powstały w danym wieku.
11.    Uczniowie dzielą się na grupy i wyszukują w Internecie wynalazki. Rysunek z wynalazkiem kładą w odpowiednim miejscu.
12.    Teraz każda grupa opowiada jak żyło się ludziom BEZ tego wynalazku.   
 
LINIA CZASU . SCENARIUSZ NR 37. TEMAT: Linia czasu  - po kolei proszę.
PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel zajęć.
2.    Nauczyciel prosi uczniów o przylepienie do podłogi  szerokiej taśmy samoprzylepnej.  
3.    W odpowiedniej kolejności zapisuje na taśmie działania matematyczne.
4.    Nauczyciel wyjaśnia, że podczas wykonywania działań matematycznych obowiązuje zasada kolejności działań, czyli wykorzystywania ich „podCZAS” rozwiązywania zadań.
5.    Nauczyciel zapisuje na tablicy 5 + 5 x 5 = [_] i prosi o podanie dwóch możliwych wyników (oczywiście możliwych, ale niekoniecznie prawidłowych).
6.       Nauczyciel wyjaśnia możliwości i ich konsekwencje w praktyce i dla matematyki.
7.    Teraz uczniowie dostają kartki z zadaniami i w grupie rozwiązują – korzystając z poznanej zasady.
8.     Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 
LINIA CZASU . SCENARIUSZ NR 38. TEMAT: Linia czasu  - na plus i minus.

PRZEBIEG:
1.    Nauczyciel przedstawia cel zajęć.
2.    Nauczyciel prosi uczniów o przylepienie do podłogi  szerokiej taśmy samoprzylepnej.  
3.    Chętny uczeń rysuje  oś liczbową (od  - 20 do + 20)
4.    Nauczyciel wyjaśnia, że teraz będziemy odtwarzać konkretne działania matematyczne na osi liczbowej (oś czasu zamienia się na oś liczbową)
5.    W odgrywaniu zadania biorą udział kolejno chętni uczniowie (każdy uczeń wykonuje po 2 polecenia).
Pierwszy uczeń staje w punkcie 0. Nauczyciel opowiada zadanie.
1)    Masz 20 złoty. Zajmij odpowiednią pozycję. (+20).
2)    Kupiłeś 5 pączków po 2 zł. Ile wydałeś pieniędzy? Ile ci zostało. Zajmij odpowiednią pozycję. (+10).
3)    Wracając do domu, kupiłeś jeszcze gazetę za 3 zł. Zajmij odpowiednią pozycję. (+7).
4)    I przypomniałeś sobie, że mama prosiła o kupienie 20 bułek. Ups… jedna bułka kosztuje 1 zł. Ile ci brakuje pieniędzy? Zajmij odpowiednią pozycję cofając się odpowiednio. (-13)
6.    Uczniowie dzielą się na grupy 3-4 osobowe. Robią oś liczbową z taśmy (lub rysują kredą na podłodze lub na płycie boiska) – jedna osoba wykonuje zadanie, pozostałe układają zadania do wykonania. Zmieniają się rolami, żeby wszyscy ćwiczyli.
7.    Nauczyciel pomaga w razie potrzeby.
8.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 
 SCENARIUSZ NR 39. Temat:  ZWI, Zalety, Wady i to, co Interesujące.


Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel zaprasza uczniów do poznania kolejnego  Pisze na tablicy duże litery ZWI
2.    Wyjaśnia skrót: Zalety, Wady i to, co Interesujące i rysuje tabelkę (trzy kolumny) i wyjaśnia jak się to narzędzie stosuje. Każdą sprawę można rozważyć w ten sposób. Nie ma rzeczy/osoby, co ma tylko Zalety, tylko Wady, zawsze jest także coś co nie jest ani wadą, ani zaletą. Rozważamy po kolei: najpierw Z, potem W, a na końcu I.
3.    Teraz stawia problem do przećwiczenia w całej grupie.
Najpierw nauczyciel prosi o szybką odpowiedź: Co sądzicie o tym, żeby zlikwidować szkoły? Kto jest ZA? Kto jest PRZECIW? (nauczyciel zapisuje liczbę uczniów ZA i  PRZECIW).  
Teraz prosi a argumenty do rubryki ZALETY  – zapisuje na tablicy.
Następnie prosi o argumenty do rubryki PRZECIW - zapisuje na tablicy.
Na koniec  pyta się czy jest coś Interesującego w rozważanym (może sam dodać np. ciekawe czy szkoła będzie taka sama za 20 lat? Ciekawe co by robiły dzieci? Ciekawe co by wtedy robili rodzice?)  - zapisuje na tablicy.
Prosi uczniów o ponowne głosowanie ZA i PRZECIW – czy liczba odpowiedzi  ZA i PRZECIW się zmieniła?
4.    Teraz uczniowie w grupach 3-4 osobowych mają rozważyć następujące problemy, a odpowiedzi zapisują na kartkach w rubrykach. Nauczyciel przypomina, że nie wolno skakać po rubrykach, wymyślamy i wpisujemy odpowiedzi po kolei. Najpierw Z, potem W, a na końcu I :
1)    Co by było, gdyby w szkole zlikwidowano prace klasowe i sprawdziany?
2)    Co sądzicie o pomyśle, aby uczniowie mogli chodzić do szkoły tylko wtedy, kiedy chcą?
3)    Co sądzicie o zlikwidowaniu takie przedmiotu w szkole jak matematyka?
5.    Czas na jedno zadanie – około 4 minuty. Po zakończeniu kolejnych zadań uczniowie prezentują swoje stanowiska i argumenty. Jakie wnioski zwłaszcza odnośnie problemu nr 3?
6.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 
 SCENARIUSZ NR 40. Temat:  ZWI, Zalety, Wady i to, co Interesujące – po raz drugi.

Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel zaprasza uczniów do wykorzystania poznanego narzędzia w matematyce.
2.    Pisze na tablicy duże litery ZWI i rysuje tabelkę (trzy kolumny). Przypomina, że rozważamy po kolei: najpierw Z, potem W, a na końcu I.
3.    Teraz stawia problem do przećwiczenia w całej grupie.
Najpierw nauczyciel prosi o szybką odpowiedź: Co sądzicie o tym, żeby klej słabo sklejał papier?
Kto jest ZA? Kto jest PRZECIW? (nauczyciel zapisuje liczbę uczniów ZA i  PRZECIW).  
Teraz prosi a argumenty do rubryki ZALETY  – zapisuje na tablicy.
Następnie prosi o argumenty do rubryki PRZECIW - zapisuje na tablicy.
Na koniec  pyta się czy jest coś Interesującego w rozważanym (może sam dodać np. ciekawe komu by się to przydało?)  - zapisuje na tablicy.
Prosi uczniów o ponowne głosowanie ZA i PRZECIW – czy liczba odpowiedzi  ZA i PRZECIW się zmieniła? Na zakończenie tej części nauczyciel pokazuje tzw. żółte karteczki (które były żółte na początku, a teraz są już kolorowe) i opowiada, że powstały w wyniku zrobienia błędnej mikstury kleju w fabryce.  Sklejony bloczek się rozklejał, czy cała partia bloków papierowych była do wyrzucenia? Nie, jeden człowiek zauważył, że to, że można je przyklejać i odklejać – jest wspaniałe do zaznaczania miejsca w książce … i tak rozpoczęła się kariera karteczek do wielokrotnego naklejania.   
4.    Teraz uczniowie w grupach 3-4 osobowych mają rozważyć następujące problemy, a odpowiedzi zapisują na kartkach w rubrykach. Nauczyciel przypomina, że nie wolno skakać po rubrykach, wymyślamy i wpisujemy odpowiedzi po kolei. Najpierw Z, potem W, a na końcu I :
1)    Zróbcie ZWI dla walizek w kształcie KULI
2)    Zróbcie ZWI dla rzeczy w kształcie SZEŚCIANU
3)    Zróbcie ZWI dla PROSTYCH RÓWNOLEGŁYCH
4)    Zróbcie ZWI dla rzeczy w kształcie TRÓJKĄTÓW
4)    Co sądzicie o pomyśle, aby uczniowie mogli chodzić do szkoły tylko wtedy, kiedy chcą?
5.    Czas na jedno zadanie – około 4 minuty. Po zakończeniu kolejnych zadań uczniowie prezentują swoje stanowiska i argumenty. Jakie wnioski zwłaszcza odnośnie problemu nr 3?
6.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 
 SCENARIUSZ NR 41. Temat:  ATW Alternatywy, Możliwości, Wybory


Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel zaprasza uczniów do poznania kolejnego  Pisze na tablicy duże litery AMW.
2.    Wyjaśnia skrót: Alternatywy, Możliwości, Wybory.  Jest to narzędzie, które nas nauczy, że na ogół są różne możliwości i wybory. Pierwszy pomysł nie zawsze jest najlepszy, na ogół także jest więcej możliwych rozwiązań. Każdą sprawę można rozważyć w ten sposób.
Ale rozważamy po kolei: najpierw dużo możliwości, potem wybór.
3.    Teraz nauczyciel stawia problem do przećwiczenia w całej grupie.
Nauczyciel prosi o odpowiedź: Widzicie jak jakieś dziecko płacze na korytarzu szkoły? Uczniowie mają zapisać własne przypuszczenia. Po czym każdy czyta, a nauczyciel zapisuje na tablicy. Powinno się pojawić mnóstwo możliwości.  
4.    Nauczyciel pyta się uczniów – czy ktoś ma na kartce te wszystkie rozwiązania? (Prawdopodobnie nikt, jest to przykład ile możliwości każdy pomija).
5.    Teraz uczniowie w grupach 3-4 osobowych mają rozważyć następujące problemy, a odpowiedzi zapisać na kartkach. Z wielu możliwości mają wybrać najbardziej prawdopodobną hipotezę jako własny wybór. (podkreślają ją) :
5.1    Widzisz jak pewien człowiek skrada się pod oknami domów?
(odpowiedz: szuka kota)
5.2    Widzisz jak pewna pani patykiem grzebie w koszu na śmieci?
(odpowiedz: jak wyrzucała papier do kosza, zsunął jej się z palca pierścionek)
5.3    Uczeń stoi pod tablicą jak „słup soli” i nie rozwiązuje zadania
(odpowiedz: dopadł go stres)

7.    Czas na jedno zadanie – około 4 minuty. Po zakończeniu kolejnych zadań uczniowie prezentują swoje stanowiska i argumenty.  Czy ktoś zbliżył się do sugerowanej odpowiedzi?
8.    Uczniowie mogą teraz  – w grupach, opracować kilka historyjek. Podają opis sytuacji. Reszta klasy zgaduje co mogło się stać?
9.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.

 
  SCENARIUSZ NR 42. Temat:  Alternatywy, Możliwości, Wybory – humor i absurd.
Materiały: Gra w Czarne Opowieści lub przygotowane karty.


Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel przedstawia cel lekcji i zaprasza do gry w Czarne Opowieści (Humor i absurd to także się składają na kompetencje matematyczne!)
2.    Nauczyciel czyta kolejno zakończenia opowieści, a uczniowie zgadują co mogło się stać wcześniej:
2.1.    Widzisz jak na środku ulicy leży ręka  (ktoś przechodził z manekinem i ją zgubił)
2.2.    Przed twoimi oczami przepływają dwa straszne rekiny ludojady (jesteś w kinie i oglądasz film)
2.3.    Widzisz jak Twój kolega chodzi po suficie jak mucha (śpisz i śni ci się taki sen)
2.4.    Dalej można skorzystać z Gry „Czarne Historie” lub zachęcić uczniów, aby sami wymyślali historie i ćwiczyć wymyślanie możliwości jeszcze jakiś czas.  
3.      Teraz poćwiczymy na badaniu możliwości innego przebiegu i innych zakończeń wydarzeń znanych z lektur lub z życia. Dzieci mogą wybrać dowolne znane im książki lub sytuacje, np. :
3.1.     Do Kopciuszka nie przyszła wróżka, ale Kopciuszek i tak znalazł się na balu. Co mogło się wydarzyć?
3.2.     Kazik wykrzyknął: „Marysia zobacz jakie ranne ptaszki?” Jakich to może dotyczyć sytuacji?
Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 SCENARIUSZ NR 43. Temat:  Alternatywy, Możliwości, Wybory – wszystko jest możliwe?

Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel przedstawia cel lekcji, pisze na tablicy AMW – czy wszystko jest możliwe?
2.    Zaprasza uczniów do komentarza: Czy wszystko jest możliwe?
3.    Nauczyciel opowiada historię ludzi, którzy pokonali określone ograniczenia (np. Jan Mela, z protezą przedramienia i nogi doszedł na oba bieguny; Felix Baumgartner skoczył z krawędzi Kosmosu). Świat jest pełen odważnych ludzi, którzy pokonują różne ograniczenia (także swoje lęki, ułomności, kalectwo).
4.    Wszystko jest możliwe tylko zależy od: włożonego wysiłku, czasu, czasem posiadanych pieniędzy, odwagi, wiedzy i ćwiczenia, treningu! Zatem – poćwiczmy.
5.    Nauczyciel prosi uczniów, aby wybrali sobie temat do poćwiczenia. Może uda się wyłonić grupy tematyczne?
8.    Uczniowie pracują w grupach, nauczyciel pomaga w razie potrzeby.
9.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.  
 
 SCENARIUSZ NR 44 . Temat:  Skok, czyli myślenie w bok

Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel zaprasza uczniów do poznania kolejnego  Pisze na tablicy dużymi literami: MYŚLENIE W BOK.
2.    Wyjaśnia, że chodzi o myślenie innowacyjne, poszukiwanie nowych rozwiązań, przez wykorzystanie skojarzeń, dodawanie czegoś, nawet trochę na siłę. Tak działają wynalazcy i innowatorzy.  
3.    Teraz nauczyciel stawia problem do przećwiczenia w całej grupie.
Wyobraźcie sobie, że żyjecie w dawnych czasach. Nad stertą kartek siedzą mnisi i przepisują książki (tak kiedyś było, książki były przepisywane ręcznie, a mnichów nazywano kopistami, od wykonywania kopii egzemplarza podstawowego). Jeden z nich wzdycha „ale byłoby świetnie, jakby wymyśleć taką maszynę co sama kopiuje książki”.  Jak myślicie – czy spełniło się marzenie mnicha?
Od niepamiętnych czasów ludzie patrzyli na Księżyc i marzyli o postawieniu na nim stopy, pewnie się zastanawiali czy tam ktoś mieszka, jak Księżyc wygląda z bliska, czy jest tam powietrze? Czy ktoś wie  – czy to marzenie się spełniło?
Teraz zadanie na Uczniów: Tornister (ciężki) i piórko. Co robić, żeby tornister szkolny ucznia był jak piórko? A chociażby lżejszy trochę…
4.    Teraz uczniowie w grupach 3-4 osobowych mają rozważyć następujące połączenia, szukając nowych pomysłów. Pomysły zapisują na kartkach.
a.    Szkoła – hamaki. (Mają przeanalizować co może wyniknąć z połączenia tych pojęć i ich funkcji, może po chwili wymyślą np. strefę relaksu w szkole z hamakami, matami do leżenia itd.)
b.    Szkoła – ryby. (może dojdą do rozwiązania, że w szkole dzieci powinny się czuć jak ryba w wodzie, czyli powinno być wprowadzone ……?)
6.    Uczniowie wymyślają teraz pierwsze tematy do przemyślenia. Nauczyciel zapisuje na tablicy. Nauczyciel bierze dowolną książkę, a dzieci mają podać stronę, numer wersu. Nauczyciel czyta tekst, dopisuje wylosowane słowo – uczniowie wyszukują połączenia.
Np. tablica – żaba
(jaka jest cecha żaby: skacze, jest zielona itd. Tablica, która skacze… tablica przenośna … ale czy to wynalazek – są takie tablice np. Flip chart. Co byłoby wynalazkiem? Tablica, która skacze bliżej dziecka, np. na ławkę. To przecież laptop na każdej ławce. Ale to w zasadzie też nie jest wynalazek, bo już istnieje. Co może być prawdziwym wynalazkiem: lekka, mini tablica, którą można nosić w kieszeni np. gumowy tablet, wielkości pudełka od zapałek, rozkładany do formatu A4,  odporny na wstrząsy  - jak żaby, które rosną podczas skoku).    
7.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.

 

 SCENARIUSZ NR 45. Temat:  Dwa skoki w bok

Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel zaprasza uczniów do kontynuacji pracy nad MYŚLENIEM W BOK.
2.    Przypomina, że chodzi o myślenie innowacyjne, poszukiwanie nowych rozwiązań, przez wykorzystanie skojarzeń, dodawanie czegoś, nawet trochę na siłę. Tak działają wynalazcy i innowatorzy. Ćwiczyliśmy już wymyślanie nowych rozwiązań  przez dodanie cech jednej rzeczy (np. żaby) . Dzisiaj – poziom trudniejszy: będziemy dodawać dwie rzeczy.
5.    Teraz nauczyciel stawia problem do przećwiczenia w całej grupie.
3.    Uczniowie wymyślają obiekty do usprawnienia. Nauczyciel zapisuje na tablicy.
4.    Teraz nauczyciel prosi uczniów o szybkie podawanie różnych pozytywnych cech (ładna, ciepła, zielona, jak basen, pełna przygód, smaczna, kolorowa … absolutnie dowolnych).
Nauczyciel zapisuje te cechy na kartce, a potem na chybił trafił dopisuje do obiektu. (Np. szkoła – ciepła i pełna przygód.  Brzmi jak wakacje! Pytanie do rozważenia: jak to wykorzystać, co dodać, co odjąć, co powstanie … dzieci budują łańcuch skojarzeń i szukają możliwości zastosowania).
5.    Uczniowie wybierają tematy do opracowania.
6.    Po wykonaniu zadania – przedstawiają na forum. W czasie prezentacji – pozostałe osoby mogą  sypać pomysłami.
7.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.
 

 SCENARIUSZ NR 46. Temat:  Myślenie na plus i minus

Przebieg lekcji:

1.    Nauczyciel zaprasza uczniów na kolejną lekcję na temat MYŚLENIE W BOK.
2.    Przypomina, że chodzi o myślenie innowacyjne, poszukiwanie nowych rozwiązań, przez wykorzystanie skojarzeń, dodawanie czegoś, odejmowanie czegoś. Tak jak działają wynalazcy i innowatorzy.  
6.    Teraz nauczyciel stawia problem do przećwiczenia w całej grupie.
Wyobraźcie sobie, że przed wami stoi jakaś potrawa. Próbujecie i … ups, trochę wam nie smakuje. Dodajecie trochę cukru, trochę soli, może jakieś przyprawy oraz coś z talerza odkładacie, bo np. nie lubicie papryki. Robicie tak czasem?
7.    Teraz będziemy dodawać i odejmować  różne rzeczy z różnych sytuacji, czyli zmieniamy rzeczy na lepsze. Weźcie kartki, połóżcie je poziomo i podzielcie na 3 kolumny. W części środkowej  będziemy wpisywać temat do przemyślenia. W lewej kolumnie na górze postawcie znak minus, to znaczy, że coś zabieramy, odejmujemy. W prawej – postawcie znak plus, czyli coś będziemy dodawać. Uczniowie pracują w 3-4 osobowych grupach.  Do każdego zadania potrzebna nowa kartka papieru. Zaczynamy od pór roku:
a.    ZIMA (Co by odjęli, co by dodali? Uczniowie mają przedyskutować i napisać w kolumnie )
b.    WIOSNA
c.    MOJA MIEJSCOWOŚĆ
d.    SZKOŁA (rozumiana ogólnie, nie konkretna szkoła uczniów!)
3.    Przy temacie SZKOŁA zatrzymamy się na dłużej. Teraz prowokujemy dzieci do myślenia jak może być 100 RAZY LEPIEJ. Niech śmiało dokładają i odejmują!    
4.    Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność.

Scenariusz według Mirosława Łosia

Scenariusz lekcji dla klasy III gimnazjum

Temat: Wyznaczanie amplitudy, okresu i częstotliwości drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz drgań wahadła matematycznego.

Cele ogólne zajęć:

·         kształtowanie postawy badawczej poprzez stawianie hipotez i przeprowadzanie doświadczeń;

·         rozwijanie umiejętności przeprowadzania doświadczeń i wyciągania wniosków                   z otrzymanych wyników.

Cele operacyjne:

Uczeń zna:

-          ruch drgający na przykładzie wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie;

-          definicje pojęć: amplituda, okres, częstotliwość.

Uczeń potrafi:

-          opisać ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie;

-          posługiwać się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań;

-          wyznaczyć amplitudę, okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz amplitudę, okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego;

-          odczytać z wykresu x(t) dla drgającego ciała okres drgań, częstotliwość i amplitudę.

Metody i formy pracy:

·         praktyczna – praca w grupach – postawienie hipotez;

·         przeprowadzenie doświadczenia – praca w grupach;

·         praktyczna – analiza wyników pomiarów;

·         problemowo-aktywizująca: dyskusja dydaktyczna.

Środki i materiały dydaktyczne:

Interfejs pomiarowy (ScienceWorkshop), detektor ruchu, stoper elektroniczny,
foto-bramka ze stoperem, nitka lub dratwa, sprężyny, obciążniki, komputery, smartfony               z aplikacją do rejestrowania drgań, statywy, karty pracy.

PRZEBIEG LEKCJI